Otyłość u dzieci. Jedynaki i dzieci z dużych miast w grupie ryzyka!

Dane epidemiologiczne

Polska uczestniczy w międzynarodowym projekcie Health Behaviour School-aged Children (HBSC) badającym stan zdrowia dzieci. W kraju koordynacją projektu zajmuje się Instytut Matki i Dziecka. Badania takie są przeprowadzane co 4 lata. Najnowsze wyniki pochodzą z obserwacji przeprowadzonej w 2010 roku, a upublicznionej w 2012 roku. W obserwacjach tych analizuje się również masę ciała dzieci. Kryterium są wartości BMI odniesione do siatek centylowych:

• Niedobór masy ciała BMI < 5 centyla
• Masa ciała w normie BMI ≥ 5 centyl oraz BMI < 85 centyla
• Nadwaga BMI ≥ 85 centyl i BMI < 95 centyl
• Otyłość BMI  ≥ 95 centyl

Wyniki wg wartości referencyjnej WHO 2007 dla polskich dzieci wskazują, że:

Inny Projekt ‘Olaf’ prowadzony przez Instytut ‘Pomnik - Centrum Zdrowia Dziecka’ w latach 2007-2010 wskazuje, że 18,6 proc. chłopców i 14,5 proc. dziewczynek ma problemy z nadmierną masą ciała. Średnio młodzi Polacy w wieku między 7 a 18 rokiem życia w 20 procentach są otyli. Jak wskazują autorzy najczęściej problemy z nadwagą pojawiają się u dzieci, które:

• mieszkają w dużym mieście lub w gospodarstwie rolnym,
• mają własny pokój, telewizor, komputer,
• są jedynakami,
• są podwożone do szkoły, nie chodzą do niej na pieszo,
• mają otyłych kolegów czy rodziców.

Zauważono również, że zamożność rodziny sprzyja zwiększaniu się masy ciała u maluchów. Z drugiej jednak strony u osób najlepiej zarabiających problem z masą ciała praktycznie nie istniał.

Okazuje się, że to nie wszystkie dane jakimi dysponujemy. Instytut Żywności i Żywienia w ramach Szwajcarsko - Polskiego Programu Współpracy również przeanalizował populację dzieci w Polsce i wskazuje, że już 22 proc. uczniów podstawówek i gimnazjów cierpi na nadwagę lub otyłość.

Podejmowane działania

W Polsce konkretne instytucje mają wskazane jako jeden ze swoich celów promocję zdrowia i zapobieganie nadwadze i otyłości u dzieci. Działania podejmować winno:

• Ministerstwo Zdrowia:  m.in. ‘Program zapobiegania nadwadze i otyłości’, powołana Rada do Spraw Diety, Aktywności Fizycznej i Zdrowia,
• Ministerstwo Edukacji Narodowej: m.in. uwzględnienie w podstawie programowej edukacji żywieniowej, realizacja projektu europejskiego ‘Szkoła Promująca Zdrowie’,
• Instytut Żywności i Żywienia: m.in. monografie dla szkół ‘Zasady prawidłowego  żywienia dzieci i młodzieży oraz wskazówki dotyczące zdrowego stylu  życia’, ‘Obiady szkolne z uwzględnieniem zasad dobrej praktyki higienicznej oraz systemu HACCP dla posiłków szkolnych’ i ‘Karta  żywienia i aktywności fizycznej dzieci i młodzieży w szkole’,
• Gminy:  rozbudowa bazy sportowej m.in. orliki, imprezy turystyczno-sportowe,
• Szkoły: realizacja programów MEN, badania przesiewowe, projekty prozdrowotne np. ‘Trzymaj formę’, ‘Warzywa i owoce za darmo’.

Chociaż wydawać by się mogło, że organizacji zajmujących się problemem nadwagi u dzieci jest sporo i projektów jest dużo, to niestety nie przynosi to wymiernych korzyści. Raport NIK podsumowuje funkcjonowanie powyższych instytucji:

Podejmowane działania mające na celu zapobieganie tym zjawiskom nie mają charakteru systemowego i nie są dostatecznie skuteczne, o czym  świadczy rosnący problem nadwagi i otyłości u dzieci i młodzieży szkolnej.

Pomóż swojemu dziecku

Oczywiście dobrze, aby działania publiczne były bardziej ujednolicone i funkcjonowały wspólnie, by cel był osiągany, jednak najważniejsze jest to, co dziecko widzi w domu. To od rodziców przejmuje dobre i złe nawyki. Dlatego podstawową jednostką, która musi zadbać o zdrowie i odżywianie maluchów jest rodzina. Jak to zrobić? Przede wszystkim zadbaj o swoje żywienie, o to, aby dziecko widziało w domu jak się je zdrowo, co warto wkładać na talerz, a co nie. Pamiętaj by:

• dziecko miało codziennie dostęp do świeżych warzyw i owoców, które będzie jadło w posiłkach czy jako przekąski.
• codziennie podać dziecku pełnowartościowe śniadanie np. płatki owsiane czy jaglane z mlekiem, owocami, nasionami, orzechami lub kanapkę z pełnoziarnistego pieczywa (UWAGA słodkie chrupki śniadaniowe nie są pożywne),
• codziennie przygotować ciepły posiłek, który zjecie wspólnie całą rodziną budując wspólne relacje i ucząc przez dobry przykład prawidłowego żywienia,
• nie jeść przy telewizorze, komputerze, gdyż wtedy dziecko je machinalnie, bez skupienia na posiłku, przez co zje więcej niż potrzebuje,
• nie podawać dzieciom słodyczy jako przekąski, tą powinny stanowić owoce, warzywa czy napój mleczny,
• zadbać o różnorodność diety.

Zasady można by mnożyć i wymieniać w nieskończoność. Pisaliśmy już o ’10 przykazaniach zdrowej rodziny’, ‘6 zasadach żywienia dzieci szkolnych’ oraz o tym, że ‘Dzieci tyją – będą żyły 5 lat krócej niż ich rodzice!’. Warto do tego wrócić i przygotować własny Rodzinny Dekalog Zdrowia, by powiesić go w widocznym miejscu.