Cholesterol - dobry, zły, jaki?

W tej kwestii przez lata powstało wiele mitów, dlatego w poniższym wpisie skupimy się na faktach. Czym jest cholesterol, jakie zadania pełni i czy wszyscy powinniśmy się go obawiać, nawet ludzie młodzi i zdrowi?

Cholesterol – co to właściwie jest?

Każdy z nas posiada w sobie cholesterol – produkuje go nasza wątroba. W mniejszej ilości przyswajamy go także z jedzenia, a musimy pamiętać, że jest związkiem chemicznym bardzo potrzebnym do prawidłowej pracy naszego organizmu.

Do czynienia mamy tu z takimi pojęciami jak dobry i zły cholesterol. Ten dobry jest oznaczamy skrótem HDL, powstaje w osoczu naszej krwi. Pomaga zapobiegać zachorowaniu na miażdżycę oraz inne choroby układu krążenia, ponieważ niejako neutralizuje działanie “złego cholesterolu”.

Ten gorszy cholesterol, czyli LDL jest wynikiem procesu wchłaniania tłuszczów z pokarmu. To właśnie o nim myślimy, kiedy obawiamy się jedzenia tłustych i kalorycznych przekąsek. Zbyt wysoki cholesterol LDL wymieniany jest jako czynnik ryzyka chorób sercowo-naczyniowych.. Cholesterol całkowity to nic innego jak dobry i zły cholesterol razem.

A w jaki sposób pomaga nam cholesterol?

• Pomaga przyswajać witaminę D,
• wspomaga proces produkcji hormonów o budowie sterydowej,
• jest częścią składową żółci, która umożliwia trawienie i wchłanianie tłuszczy,
• w aż 30% stanowi budulec wszystkich błon komórkowych,
• zapobiega przedostawaniu się substancji chorobotwórczych wewnątrz naszego organizmu i wywoływaniu przez nich infekcji.

Dlaczego więc mówimy, że może być szkodliwy? Otóż podwyższony cholesterol może powodować:

• większe ryzyko wystąpienia chorób układu krwionośnego,
• problemy z płodnością,
• ryzyko pogorszenia, a nawet uszkodzenia wzroku,
• zwężenie się tętnic, a co za tym idzie gorsze dotlenienie organizmu,
• możliwość wystąpienia choroby Alzheimera.

Jak obniżyć cholesterol?

Ustaliliśmy już, że cholesterol pełni wiele istotnych i pożytecznych funkcji w naszym organizmie, lecz jego nadmiar jest dla nas szkodliwy. Na pewno budujące jest to, że w ostatnich latach znacząco wzrosła świadomość Polaków, niestety wciąż najwięcej zgonów w Polsce jest spowodowanych chorobami układu krążenia.

Kluczem do poprawy naszego zdrowia jest odpowiednia, zbilansowana dieta, ale na pewno nie możemy trywializować roli, jaką pełni aktywność fizyczna. Regularny ruch ma pozytywny wpływ na nasz układ krążenia, a także zapobiega zastojowi mięśni, przyspiesza procesy metaboliczne oraz polepsza samopoczucie.

I wcale nie mówimy o bardzo intensywnym wysiłku, według Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego wystarczy 30 minut ruchu na świeżym powietrzu, czy w formie spaceru w szybkim tempie, czy jazdy na rowerze, 5 razy w tygodniu. To powinno pozwolić na zwiększenie stężenia wspomnianego wcześniej dobrego cholesterolu (HDL). 

Dieta na cholesterol

Wspominaliśmy o kluczowej roli, jaką w kontekście kontroli poziomu cholesterolu pełni odpowiednia dieta, ale ten wątek wypada rozwinąć, zaczynając od przedstawienia produktów, których zdecydowanie powinniśmy unikać. Zaliczają się do nich wszelkiego rodzaju produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe (parówki, podroby mięsne, masło, smalec, żółty ser, dania typu fast food itp.).

Dużo kontrowersji, nawet w środowiskach naukowych, wywołuje temat jajek - są to produkty bardzo wartościowe, jednak z dużą zawartością cholesterolu. Lekarze rekomendują od 1 do 2 jajek dziennie lub do 7 jajek tygodniowo. Nie będzie pewnie zaskoczeniem, że naszym wrogiem w walce o lepsze zdrowie, będą również słodycze, słone przekąski oraz olej kokosowy i palmowy.

A jakie produkty powinny znaleźć się w diecie? Podstawą planowania posiłków powinno być uwzględnienie w diecie warzyw i owoców, produktów pełnoziarnistych oraz ryb. Ryby posiadają sporo wysokiej jakości białka oraz kwasów omega 3, które dodatkowo wspomagają ochronę przed miażdżycą.

Kolejny istotnym elementem w naszej diecie będą produkty zawierające dużą ilość błonnika. Zaliczamy do nich na przykład fasolę białą, fasolę czerwoną, fasolkę szparagową, soczewicę, ciecierzyce, banany, jabłka, groszek.

Warzywa, owoce, ryby, strączki. Jakie jeszcze dobre nawyki wpłyną na poprawę naszego zdrowia?  Oczywiste oczywistości - ograniczenie solenia potraw, rezygnacja z napojów słodzonych i zredukowanie spożycia alkoholu. 

Badanie poziomu cholesterolu całkowitego

Jak ustalić poziom naszego cholesterolu całkowitego? Wystarczy wykonać badanie zwane lipidogramem. Na jego podstawie możemy określić wartość czterech podstawowych parametrów: dobrego cholesterolu (HDL), złego cholesterolu (LDL), cholesterolu całkowitego (TC) oraz trójglicerydów (TG).

Całkowity cholesterol składa się z HDL oraz LDL. Nie trudno się domyślić, że stan naszej kondycji zdrowotnej będzie zależał w dużej mierze od proporcji pomiędzy dobrym, a złym cholesterolem. Możemy przyjąć, że wysokie stężenie tego pierwszego będzie zawsze bardziej korzystne dla pracy naszego organizmu, chociaż zdarza się, że zawał serca występuje także u osób z dużym stężeniem HDL.

Z kolei trójglicerydy wchodzą w skład tkanki tłuszczowej. Są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, lecz ich nadmiar może skutkować występowaniem wielu niebezpiecznych chorób, w tym także zapalenia trzustki.

Lipidogram jest zaliczany do badań przesiewowych. Na jego podstawie lekarz może określić ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia tj.: miażdżycy, udaru mózgu, zawału serca. Regularne wykonywanie tego badania zaleca się pacjentom, którzy ukończyli czterdziesty rok życia, a w przypadku mężczyzn nawet wcześniej.

Zapobiegajmy, zamiast naprawiać!

Szybka diagnostyka pozwala natychmiastowo podjąć odpowiednie działania, mające na celu zapobieganie rozwojowi potencjalnych chorób. Szczególnie wyczulone na tym punkcie powinny być osoby, które zmagają się z nadwagą, unikają wszelkiej aktywności fizycznej, spędzają dużo czasu za biurkiem, nałogowo palą papierosy, cierpią na nadciśnienie tętnicze, chorują na cukrzycę lub na niewydolność nerek.

Regularne badania muszą przeprowadzać także osoby, które mają genetyczną skłonność do występowania chorób układu krążenia. Jak przygotować się do takiego badania? Trzeba wiedzieć przede wszystkim, że badanie poziomu cholesterolu całkowitego powinno być wykonywane z rana. Zaleca się, aby na kilkanaście godzin przed lipidogramem nie przyjmować żadnych posiłków i płynów (z wyjątkiem wody). Ponadto na dwie doby przed badaniem nie wolno nam spożywać alkoholu.

Takie warunki są niezbędne do tego, aby można było precyzyjnie i wiarygodnie określić wartości poszczególnych parametrów. Samo, badanie nie trwa długo, ponieważ sprowadza się w zasadzie do pobrania krwi. Wszystkie osoby, które są we wspomnianych wcześniej grupach zwiększonego ryzyka, powinny wykonywać badania regularnie, nawet raz do roku, u zdrowych osób powinny być przeprowadzane profilaktycznie, raz na 4-6 lat.

Dobry, zły...czyli jaki?

Tak jak wspominaliśmy na początku, temat cholesterolu jest dużo bardziej złożony, niż mogłoby wydawać się na pierwszy rzut oka. W mediach dominuje narracja o tym, jak szkodliwy wpływ cholesterol ma na nasze zdrowie i oczywiście jest w tym dużo prawdy. Należy jednak podkreślić, że to nadmiar tego złego cholesterolu jest prostą drogą do licznych i groźnych dla naszego życia schorzeń układu krążenia. 

Nieoceniony jest za to wpływ tego dobrego, ale jego niedobór również może być dla nas niebezpieczny. Żeby nie zwariować, zwłaszcza jeżeli cieszymy się umiarkowanie dobrym zdrowiem - w miarę możliwości trzymajmy zdrową, zbilansowaną dietę, regularnie się ruszajmy i starajmy się nie przesadzać z żywnością przetworzoną, słodkimi napojami i smażeniem na głębokim tłuszczu. Przestrzeganie tych kilku prostych wskazówek powinno pozwolić nam na interesowanie się stężeniem cholesterolu dopiero podczas badań profilaktycznych.