Post w tradycji

W Polskiej tradycji wymienia się kilka okresów, w których należało trzymać się zasad ograniczeń żywieniowych. Obecnie post ścisły obowiązuje w dwa dni w roku w Środę Popielcową oraz Wielki Piątek. Oznacza to zjedzenie tylko jednego posiłku w ciągu dnia do syta oraz eliminację mięsa. Wigilia i piątki to post zwykły, czyli powstrzymywanie się od produktów mięsnych. Wzmianki z II wieku mówią jednak dodatkowo o poście w Wielką Środę, a inne o poszczeniu w cały Wielki Tydzień nazywając go Postem Wielkanocnym. W VII wieku pojawia się poszczenie począwszy od Środy Popielcowej. Okres ten był sukcesywnie rozszerzany do obecnych 6 tygodni Wielkiego Postu. Nasi przodkowie w czasie tym pozbywali się z domu nie tylko mięsa, ale także tłuszczów zwierzęcych, nabiału, cukru i miodu. Dokładnie czyszczono garnki i wygotowywano wszystkie, aby nie pozostała w nich ani odrobina tłuszczu czy wywaru mięsnego. Podstawą diety stawał się wtedy żur, ziemniaki, brukiew, kapusta kiszona i inne warzywa oraz suszone owoce, kasze, chleb, ryby. Post miał znaczenie oczyszczające dla ciała i duszy, która miała być przygotowywana umartwianiem do święta Zmartwychwstania Pańskiego

Zasady postów i głodówek

Można znaleźć wiele zasad głodówek czy postów, które zaleca się jako remedium na oczyszczenie organizmu czy sposób na spalenie tłuszczu. Począwszy od jednodniowych głodówek, poprzez post naprzemienny, skończywszy na trzytygodniowej głodówce. Ich zasady różnią się od siebie zarówno działaniem na organizm, jak też zasadnością stosowania i bezpieczeństwem dla organizmu. O ile post, czyli ograniczenie żywieniowe, może przynosić pewne korzyści dla ustroju, o tyle długotrwałe głodówki są destrukcyjne dla układu nerwowego i osłabiają odporność. Co gorsza, im dłużej się głodzimy, tym bardziej nasz organizm zaczyna oszczędzać energię i gromadzić zapasy by jakoś przetrwać. Należy pamiętać, że przed zdecydowaniem się na jakąkolwiek formę głodówki należy poznać swój stan zdrowia. Warto zrobić badania żeby wykluczyć anemię, ale również problemy z układem pokarmowym np. kamicę żółciową czy moczowym. Głodówek unikać powinny kobiety ciężarne oraz karmiące jak również dzieci i osoby starsze. Unikać należy ich również w przypadku jakichkolwiek chorób przewlekłych, gdyż jest to duże obciążenie dla organizmu, w czasie którego zmienia się sposób jego działania. Podczas gdy żywiąc się normalnie głównym źródłem energii jest glukoza pozyskiwana z węglowodanów, w czasie głodówki do głosu dochodzą ciała ketonowe, które mogą być ‘paliwem’ dla mózgu czy serca. Chociaż powstają one zawsze w ustroju, normalnie jest ich niewiele. Przy małej podaży energii czy węglowodanów w diecie, ich poziom drastycznie wzrasta, co grozi kwasicą. O plusach i minusach diet ketogenicznych pisaliśmy już niejednokrotnie.

Oto zasady kilku głodówek i postów:

  • głodówka jednodniowa – przez jeden dzień nie należy nic jeść i wypijać około 3 litry płynów, unikać soków oraz aktywności fizycznej. Należy ją przeprowadzać nie częściej niż raz na 2 tygodnie.
  • głodówka tygodniowa – przez tydzień należy powstrzymywać się od jedzenia, dzień przed jej rozpoczęciem jeść wyłącznie warzywa i owoce. Pierwszy dzień zaczyna się od wypicia szklanki wody z solą glauberską (mirabilit, uwodniony siarczan sodu), a w ciągu dnia należy wypić przynajmniej 2 litry wody i unikać aktywności fizycznej. Z głodówki należy wychodzić również tydzień.
  • post Daniela – czyli dieta warzywno-owocowa, w czasie której spożywa się głównie warzywa i niewielką ilość owoców, a eliminuje mięso, tłuszcz, nabiał, produkty zbożowe, rośliny strączkowe, orzechy, słodkie owoce, alkohol.
  • post przerywany (dieta IF) – przez 5 dni należy jeść zdrowo, a przez 2 wprowadzić ograniczenie do 25 proc. dobowej podaży energii, czyli około 500 kcal dla kobiet i 600 kcal dla mężczyzn i skupić się głównie na produktach bogatych w białko, jak chude mięso i rośliny strączkowe oraz artykułach o niskim ładunku glikemicznym. O wadach i zaletach tego postu przeczytasz w artykule dietetyk Justyny Piechockiej.

Spojrzenie naukowe

Badania naukowe wskazują, że ograniczone stosowanie postu rzeczywiście przynosi wymierne korzyści zdrowotne. Naukowcy  z University of Southern California wskazują na korzystne działanie 3-dniowego postu na poprawę działania układu odpornościowego. Grupa obserwowanych osób była proszona o poszczenie przez 1-3 dni przed chemioterapią w okresie 6 miesięcy. Okazało się, że poszczenie przez 72 godziny powodowało zmniejszenie ilości białych krwinek w organizmie. Sytuacja taka mobilizuje organizm do przekształcania komórek macierzystych w leukocyty. Post staje się więc ‘wyzwalaczem’ regeneracji układu immunologicznego. Prof. Valter Longo, autor badania, wskazuje:

Organizm pozbywa się części systemu, który może być uszkodzony lub stary. (…) W przypadku układu odpornościowego uszkodzonego chemioterapią lub w wyniku starzenia się, cykle postów mogą generować powstanie całkiem nowego systemu immunologicznego.

Ten sam profesor w innej swojej publikacji przeglądowej zamieszczonej w Cell Metabolism wskazuje, że post ma wszelkie atrybuty, aby wydłużać życie i poprawiać stan zdrowia. Badania na szczurach wskazują, że post przerywany lub okresowy chroni przed rozwojem cukrzycy, raka, chorób serca i neurodegeneracji. W przypadku ludzi zaś pomaga zredukować masę ciała, ciśnienie krwi czy objawy astmy i reumatoidalnego zapalenia stawów.

Wydaje się więc zasadne wprowadzanie od czasu do czasu przynajmniej 24 godzin postu, jednak nie głodówki. Triduum Paschalne, które przed nami może być takim okresem 3-dniowego postu ścisłego. Wpiszemy się wtedy i w tradycje, i w trend walki o dobrostan organizmu. Pamiętać jednak należy, że głodówek czy restrykcyjnych postów nie powinny wprowadzać osoby chore bez konsultacji lekarskiej.

Zdjęcie główne pochodzi z flickr.com