Rzetelne badania - konkretna odpowiedź

Skąd ponowny szum wokół glutenu? Jak to najczęściej bywa, spowodowany jest pojawieniem się kolejnych badań naukowych. Jednak tym razem nie byle jakich, pobieżnych analiz, co do których można mieć wiele "ale", a dużych prospektywnych badań kohortowych - ponad 100 tysięcy osób w ciągu 26 lat (Lebwohl i in. 2017). Jest to bardzo duży plus dla ich wiarygodności. Badania z udziałem ludzi, przeprowadzone w tak długim czasie są badaniami, nad którymi każdy laik, bez większych błędów w analizie może się pochylić. Doświadczenia in vitro, badania na zwierzętach, czy krótko trwające eksperymenty - są bardzo ważne, ale ich analizę i wyciąganie wniosków zostawmy naukowcom. 

Kolejną sprawą jest ranga czasopisma. Najlepiej sprawdzić Impact Factor (IF), czyli współczynnik, który pokazuje, jak często prace z czasopisma są cytowane.  Czasopismo, w którym ukazało się wspomniane badanie o glutenie - BMJ - ma IF 19.697 (czerwiec 2016) i jest na czwartym miejscu wśród ogólnych czasopismach medycznych. Spokojnie można więc mu zaufać.

W głośnym w ostatnich dniach badaniu sprawdzano wpływ długotrwałego spożywania glutenu u osób dorosłych bez celiakii na ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Spożycie glutenu było szacowane na podstawie kwestionariuszy częstotliwości spożycia żywności, a główną miarą był rozwój choroby niedokrwiennej serca. Okazało się, że długotrwałe spożycie glutenu nie wiąże się z ryzykiem choroby wieńcowej serca, jednak tak, jak można było się domyślić, unikanie glutenu często prowadzi do zmniejszenia spożycia produktów  pełnoziarnistych, co może wpływać na zwiększone ryzyko chorób sercowo - naczyniowych. Naukowcy zaobserwowali, że osoby, należące do grupy spożywającej najwięcej glutenu, najrzadziej chorują na choroby serca, a jednocześnie jedzą najwięcej produktów pełnoziarnistych.

Glutenowa hipochondria

Gluten to  białko występujące w pszenicy, życie i jęczmieniu, powoduje stan zapalny i uszkodzenia jelit u osób z celiakią. Jest to fakt niezaprzeczalny i nikt nie ma zamiaru z nim dyskutować. Jednak warto mieć na uwadze, że tak naprawdę chorych na celiakię, która wymaga wykluczenia glutenu z menu jest "aż" 1%! Tutaj doliczyć należy jeszcze kilka procent osób, które nie są chore, ale glutenu nie tolerują (Biesiekierski, 2014), trudno niestety określić rozmiar tego zjawiska, zwłaszcza że badania pokazują, iż część osób ewidentnie odrzuca bardziej myśl o glutenie niż sam gluten. Doskonale widać to w badaniu z podwójnie ślepą próbą z 2015 roku (Sabatino i in., 2015). Badani, którzy uważali, że mają nieceliakalną nietolerancję glutenu (potwierdzony brak celiakii) otrzymywali w jednym tygodniu kapsułki z glutenem odpowiadającym zawartości w dwóch kromek pszennego pieczywa lub kapsułki z placebo (skrobia ryżowa). Po tygodniu dokonano zamiany - grupa placebo otrzymała gluten, a pierwotna grupa z glutenem - placebo. Oczywiście wszyscy mieli wprowadzoną dietę bezglutenową. Okazało się, że z dwóch osób, które miały tak silne bóle, że musiały przerwać badanie, jedna nie otrzymywała w tym momencie glutenu (!), a 31% badanych odczuwało pogorszenie, podczas kiedy dostawali placebo ... (w przypadku prób z glutenem było to 52%). Analizując tego typu badania, można pokusić się o wniosek, iż część osób unikających gluten robi to na zasadzie mody, a nie faktycznych dolegliwości po jego spożyciu. Oczywiście problem na pewno istnieje, ale nie w takim rozmiarze, jaki jest nagłaśniany przez media. Osoby, które mają jakiekolwiek wątpliwości, powinny udać się do lekarza w celu diagnostyki nadwrażliwości lub choroby trzewnej.

Zła sława glutenu, a może chaos informacyjny?

Przeszłoby to bez większego echa, jeśli zwolennicy diety antyglutenowej nie zaczęliby coraz częściej przedstawiać gluten w złym świetle i rekomendować jego odstawienie nawet u osób całkowicie zdrowych, twierdząc, że białko te może zwiększać ryzyko otyłości, zespołu metabolicznego, objawów neuropsychiatrycznych oraz ryzyka sercowo-naczyniowego u osób zdrowych. A, jak się okazuje, nie jest to jednak prawdą w przypadku osób zdrowych. Badania dowodzą, że gluten dba o prawidłową mikroflorę jelit (Jenkins i in. 1999), zmniejsza poziom złego cholesterolu LDL (Jenkins i in. 2001) oraz trójglicerydów (Thewissen i i n. 2011). Dla osób zdrowych nie ma więc naukowych powodów, które miałby pociągać za sobą eliminację glutenu. Co więcej, może za tym iść realne zagrożenie, związane z eliminacją dużej części produktów pełnoziarnistych, a tym samym zmniejszenie podaży błonnika pokarmowego (zmniejszenie spożycia produktów pełnoziarnistych, niska jakość produktów specjalnych wolnych od glutenu).  A to już może zwiększyć ryzyko wielu chorób tj. miażdżyca, cukrzyca, nowotwory. 

Ostatnie, a także wcześniejsze badania potwierdzają, że nie należy zachęcać ani dać się zachęcić do diet bezglutenowych, jeśli nie ma takiej potrzeby od strony medycznej. Wykluczenie glutenu na "hura" może przynieść więcej szkody niż pożytku. Czasami moda jest nieszkodliwa i nikomu nie przeszkadza, w tym wypadku pęd za tłumem może się okazać wręcz niebezpieczny. 

Bibliografia

Biesiekierski JR, Newnham ED, Shepherd SJ, Muir JG, Gibson PR. Characterization of Adults With a Self-Diagnosis of Nonceliac Gluten Sensitivity. Nutr Clin Pract. 2014 Apr 16;29(4):504-509

Di Sabatino A, Volta U, Salvatore C, Biancheri P, Caio G, De Giorgio R, Di Stefano M, Corazza GR. Small Amounts of Gluten in Subjects With Suspected Nonceliac Gluten Sensitivity: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled, Cross-Over Trial. Clin Gastroenterol Hepatol. 2015 Feb 19. pii: S1542-3565(15)00153-6

Jenkins DJA, Kendall CWC, Vidgen E, et al. High-protein diets in hy- perlipidemia: Effect of wheat gluten on serum lipids, uric acid, and renal function. Am J Clin Nutr. 2001;74(1):57-63

Jenkins DJA, Kendall CWC, Vuksan V, et al. Effect of wheat bran on serum lipids: Influence of particle size and wheat protein. J Am Coll Nutr. 1999;18(2):159-165

Lebwohl B, Cao Y, Zong, Hu F, Green P, Neugut AI, Rimm EB, Sampson L, Dougherty LW, Giovannucci E, Willett WC, Sun Q, Chan AT. Long term gluten consumption in adults without celiac disease and risk of coronary heart disease: prospective cohort study. BMJ. 2017 May 2;357:j1892

Sapone A, Bai JC, Ciacci C, Dolinsek J, Green PH, Hadjivassiliou M, Kaukinen K, Rostami K, Sanders DS, Schumann M, et al. Spectrum of gluten-related disorders: consensus on new nomenclature and classification. BMC Med 2012;10:13

Thewissen BG, Pauly A, Celus I, Brijs K, Delcour JA. Inhibition of angiotensin I-converting enzyme by wheat gliadin hydrolysates. Food Chem. 2011;127(4):1653-1658.37

Zdjęcie pochodzi z: thwartedagain via Foter.com / CC BY