O co pytano?

W przeprowadzonym niedawno w Polsce badaniu na temat postrzegania osób z nadwagą i niedowagą poproszono respondentów o ocenę sześciu poglądowych sylwetek męskich i sześciu żeńskich pod kątem prawidłowości ich masy ciała. Grafiki sylwetek dostarczył portal vitalia.pl. Badani pytani byli też o najczęstsze ich zdaniem przyczyny nadwagi i niedowagi u kobiet, oraz u mężczyzn. Proszono również badane osoby o opinię na temat tego, czy ich zdaniem ludzie mają wpływ na swoją sylwetkę czy też nie. Zapytano też, czy zgadzają się ze stwierdzeniem, że ludziom najbardziej podobają się sylwetki, które mieszczą się w normie, oraz czy – ich zdaniem – można przypisać osobom z nadwagą i osobom z niedowagą jakieś wspólne cechy. 

Wyniki badania

Wyniki przeprowadzonego badania pokazały między innymi, że w większości prawidłowo oceniamy, czy sylwetka danej osoby jest zdrowa i prawidłowa, czy też cechuje się nadwagą albo niedowagą. Ponadto, zdaniem większości osób badanych – w polskim społeczeństwie najbardziej podobają się właśnie te sylwetki, które są zdrowe/ prawidłowe z medycznego punktu widzenia. Pewna część respondentów uznała jednak, że większości Polaków podobają się sylwetki chudsze/szczuplejsze niż norma, uzasadniając to najczęściej tym, że takie właśnie wzorce lansowane są przez media. Kilka osób uznało, że nie ma tu reguły. Kilka osób (poza jednym wyjątkiem były to kobiety) stwierdziło też, że podczas gdy kobiety wolą być szczuplejsze, mężczyznom bardziej podobają się tzw. normalne sylwetki kobiece. Pojedyncze osoby udzieliły też innych odpowiedzi, stwierdzając np. że ludzie nie ujawniają swoich prawdziwych preferencji w tym względzie. Żadna z osób badanych nie stwierdziła, że większości osób w polskim społeczeństwie podobają się sylwetki grubsze/ tęższe niż norma.


Większość osób badanych uznała też, że sami mamy wpływ na naszą sylwetkę i kwestie takie jak nadwaga, niedowaga, czy normalna masa ciała – zależą przede wszystkim od nas. Zdecydowanie mniejsza część osób badanych stwierdziła, że częściowo nasza sylwetka zależy od nas, częściowo zaś od czynników, na które nie mamy wpływu (takich jak zdrowie i uwarunkowania genetyczne). Ani jedna z osób badanych nie stwierdziła, że nie mamy wpływu na naszą sylwetkę.

Wiek a ocena

Podczas oceny normatywności przedstawionych im sylwetek, osoby badane niekiedy zwracały też uwagę na wiek prezentowanych postaci i zaznaczały w swoich wypowiedziach, że uznanie danej sylwetki jako prawidłowej uzależnione jest od wieku przedstawionej osoby. Co ciekawe, wypowiedzi osób badanych na temat wieku zdają się głównie uzasadniać nadwagę u kobiet (średnim/starszym wiekiem) oraz niedowagę u mężczyzn (młodym wiekiem).  

W odpowiedzi na pytania o to, czy istnieją wspólne cechy osób z nadwagą i wspólne cechy osób z niedowagą okazało się, że osoby z nadwagą były przez naszych respondentów silniej stereotypizowane niż osoby z niedowagą. Wprawdzie osób stwierdzających, że brak jest wspólnych cech dla danej grupy lub że nie potrafią ich wskazać nie było dużo więcej w wypowiedziach dotyczących osób z niedowagą niż osób z nadwagą, jednak ogólna liczba wypowiedzi dotyczących osób z nadwagą była zdecydowanie większa, łatwiej też i szybciej respondenci wymieniali przypisywane im cechy, oraz były one bardziej jednoznaczne i sprecyzowane niż w wypadku osób z niedowagą. I choć obu grupom przypisywano i pozytywne i negatywne cechy – wyraźnie widać zdecydowaną przewagę negatywnych cech przypisywanych osobom z nadwagą. U osób z niedowagą liczba negatywnych i pozytywnych wypowiedzi na ich temat jest porównywalna, sporo przypisywanych im cech jest neutralnych, ponadto – częściej niż w wypadku osób z nadwagą – wypowiedzi te wykluczają się nawzajem u różnych respondentów, a dane rodzaje cech częściej wymieniane są przez pojedyncze osoby i nie powtarzają się w wypowiedziach innych osób badanych. 

Stereotypy osób z nadwagą

Wśród pozytywnych cech przypisywanych osobom z nadwagą znajdują się określenia ich jako: optymistycznych, szczęśliwych i sympatycznych, posiadających dystans do siebie i świata, życzliwych i otwartych, towarzyskich, spokojnych, etc. Jednak cechy negatywne osoby badane przypisywały ludziom z nadwagą ponad dwukrotnie częściej. Wymieniane jest wśród nich: niepohamowane objadanie się, lenistwo, ociężałość, flegmatyczność i apatia, brak samokontroli, frustracja, niewydolność i in.


Pozytywne cechy przypisywane osobom z niedowagą to: dążenie do doskonałości, ambicja, żywotność, ekspresja i energia. Negatywne cechy skupiają się zaś wokół: nerwowości i nadpobudliwości, pesymizmu i złośliwości. Jak zatem widać – w naszym społeczeństwie przywiązujemy względnie dużą wagę do sylwetki i prawidłowej masy ciała otaczających nas osób. Wierzymy, że w dużej mierze sami mamy wpływ na kształt i rozmiar naszego ciała, oraz – niestety – niekiedy postrzegamy osoby nie mieszczące się w ramach prawidłowej masy ciała przez pryzmat krzywdzących stereotypów.

Więcej na temat wyników badania można znaleźć w publikacji “More-or-less body”: the social perception of normativity of the body in Poland”  http://www.lmaleidykla.lt/publ/0235-7186/2015/2/15...

Projekt "Normatywność ciała w percepcji społecznej" (realizowany we współpracy Uniwersytetu Gdańskiego i SGGW w Warszawie).

Dr Agnieszka Maj (Wydział Nauk Społecznych, SGGW w Warszawie)
Dr Anna M. Kłonkowska (Wydział Nauk Społecznych, Uniwersytet Gdański)

Zdjęcie pochodzi z: Ana Sartelli / Foter / CC BY-SA